در طی سال‌های گذشته، اینترنت اشیاء جایگاه بسیار مهمی را در بین فناوری‌های نوین به دست آورده است. مسلماً به دنبال آن هم پروژه‌ها و برنامه‌های گوناگونی با هدف نفوذ بیشتر آن خلق شده که همگی قادر به بهبود آن هستند. در این میان پروژه و ارز دیجیتال IOTA هم یکی از نمونه‌های موفقی است که توانسته توجه تعداد بسیار زیادی از مخاطبان را به سمت خود جلب کند.

این پروژه به لطف ایده منحصر به فرد و البته تیم توسعه‌دهنده توانایش، پیشرفت‌های بسیاری را برای این حوزه خلق کرده است. مازاد بر این در دنیای معاملات دیفای و ارزهای دیجیتال هم مسیر نوینی را پیش روی توسعه‌دهندگان قرار داده است. در واقع این پروژه توانسته با روشی تازه، مشکل مقیاس‌پذیری، تمرکززدایی و هزینه‌های بالا و موارد مشابه را برطرف کند. افزون بر این می‌تواند به‌عنوان ابزاری مطمئن برای عملکرد در صنعت اینترنت اشیا یا همان IOT قلمداد شود.

با وجود این مزایا، اما هنوز هم بخش قابل توجهی از کاربران، اطلاعات دقیقی پیرامون شبکه و ارز دیجیتال آیوتا ندارند. ما در ادامه این مقاله ارز دیجیتال سعی می‌کنیم تا مرور واضحی بر روی این پروژه داشته و جنبه‌های مختلفش را خدمت شما عزیزان بیان کنیم. لذا اگر به دنبال یک پروژه با آینده درخشان هستید، بدون شک این مقاله برای شما سودمند خواهد بود. 

معرفی ارز دیجیتال IOTA

این روزها بیش از یک میلیارد دستگاه و ماشین مختلف از طریق شبکه‌های گوناگون با همدیگر در ارتباط هستند. این تنوع باعث شده تا علاوه بر تعامل بین انسان با ماشین، ارتباط میان آن‌ها نیز به امری معمول بدل شود. برای مثال این روزها یخچال‌های هوشمندی طراحی شده که می‌تواند آمار غذاها و محصولات داخل یخچال را گرفته و در صورت کمبود محصولی مانند شیر یا… به شما اطلاع دهد. البته این موضوع قرار است در آینده قدمی به‌پیش رفته و یخچال به‌صورت اتوماتیک آن را از سوپرمارکت محل برایتان سفارش دهد! 

این موضوع بدون نیاز به اقدام توسط شما است. یقیناً چنین شرایطی هیجان‌انگیز است. اما در این میان رویه پرداخت، ارسال پیام، انجام تراکنش، انتقال داده و… همگی نیازمند شبکه‌ای یکپارچه است تا ماشین‌ها و دستگاه‌ها با همدیگر ارتباط برقرار کرده و بدین ترتیب نسبت به تبادل اطلاعات بپردازند. شبکه و ارز دیجیتال IOTA راهکاری است که از چند سال پیش این نیاز و خلأ را درک کرده بود. این پروژه یکی از نوآورانه‌ترین برنامه‌هایی بوده که در بین ارزهای دیجیتال خلق شده است.

توسعه‌دهندگان به همان اندازه که آینده‌نگر بودند، به همان میزان هم خلاقیت‌های مختلفی را برای فرایند توسعه خود به کار گرفتند. آن‌ها برخلاف اکثر رقبایشان، از بلاک‌چین برای توسعه برنامه‌های خود استفاده نکردند؛ بلکه تکنولوژی خاصی به نام تنگل (tangle) را به کار گرفتند. این فناوری بی‌نظیر امکان تأیید بی‌نهایت تراکنش را در آن واحد فراهم می‌کند. مازاد بر این کارمزدهای صفر، امنیت بالا، سرعت بی‌نظیر و… تنها گوشه‌ای از مزیت‌هایی است که می‌تواند این پروژه را برای قشر قابل توجهی از کاربران بی‌نظیر کند.

افزون بر این موارد پروژه موردنظر با بسیاری از شرکت‌ها و غول‌های تکنولوژی جهان وارد همکاری شده و بدین ترتیب نفوذ بیشتری را برای شبکه خود فراهم کرده است. با وجود این حجم از نفوذ، باز هم کاربران زیادی هستند که با این پروژه آشنایی نداشته و نمی‌دانند که اهداف و برنامه‌های آن به چه صورت است. مازاد بر این آن‌ها نمی‌توانند معماری و نحوه عملکرد این پروژه را درک کنند. اگر شما هم جزو این افراد هستید، پس ادامه این مقاله را از دست ندهید. 

تاریخچه و بنیان‌گذاران آیوتا

تاریخچه یک پروژه را می‌توان جزو موضوعات مهمی دانست که افراد حرفه‌ای در پروسه انتخاب‌های خود به آن توجه می‌کنند. در واقع این افراد تمایل دارند تا بررسی‌های جامعی پیرامون گذشته یک پروژه انجام داده و بر مبنای آن سرمایه گذاری‌های خود را انجام دهند. شکی نیست که شفافیت در بک‌گراند یک پروژه به‌عنوان ضامن اصلی آن برای موفقیت تلقی می‌شود. خوشبختانه شبکه و ارز دیجیتال آیوتا، گذشته روشنی دارد.

این پلتفرم شکل تغییریافته‌ای از پروژه‌ای به نام جین jinne بود. هدف اصلی جین ساخت سخت‌افزارهای چندگانه یا ارزان قیمت برای نفوذ بیشتر اینترنت اشیا در بین جامعه بود. این پروژه از سال 2014 و توسط گروه شاخصی از محققان و برنامه‌نویسان حرفه‌ای ایجاد شده بود. آن‌ها بعد از مشاهده موقعیت‌های شبکه اتریوم و خدمات بی‌نظیر آن، تصمیم گرفتند تا به‌جای تولید سخت‌افزار، به دنبال نرم‌افزاری برای دستیابی به اهداف خود باشند. بر همین مبنا آنها پروژه خود را تحت عنوان آیوتا معرفی کردند. این پروژه در سال 2015 و در یک انجمنِ پیشنهادهای خرید و فروش بیت‌کوین، مطرح شد.

بعد از آن پروژه موردنظر، یک عرضه اولیه یا همان ICO را انجام داد. در آن دوره تنها 1500 بیت‌کوین به‌عنوان کمک مالی برای این پروژه جمع شد. این مقدار با توجه به قیمت بیت‌کوین در آن زمان تنها 250 هزار دلار بود. از طرفی دیگر کاربران در آن زمان بیشتر از پروژه‌های ایجاد شده در بستر اتریوم حمایت می‌کردند. با این حال باید عنوان کنیم که تیم توسعه توانستند در سال 2017 نسخه نهایی پروژه خود را عرضه کرده و آن را در اختیار جامعه قرار دهند.

بخش اعظمی از این عملکرد مدیون تیم سازنده این پروژه است؛ چرا که اغلب آن‌ها را محققان و دانشمندان این حوزه تشکیل می‌دهند. از جمله این افراد می‌توان به کارآفرین آلمانی Dominik Schiener، ریاضی‌دان روسی Serguei Popov، کارآفرین نروژی David Sønstebø و یک مهندس نرم‌افزار از بلاروسی به نام Ivancheglo اشاره کرد. آن‌ها در سال 2015 توانستند پروژه خود را نهایی کنند. اقایان Schiener و Ivancheglo در سال 2018 بنیاد آیوتا را راه‌اندازی کردند. آن‌ها به همراه پروفسور نوین راماچاندران به‌عنوان اعضای هیئت‌مدیره این بنیاد شناخته می‌شوند. 

البته در بین اعضای این تیم یکی از نخبه‌های ایرانی به نام مجید نخجیری در این پروژه فعالیت دارد. او مشاوره این پروژه در زمینه امنیت کلیدهای عمومی است. ایشان دانش آموخته برق در گرایش مخابرات است. آقای نخجیری قبل از این پروژه برای شرکت‌های بزرگی نظیر سامسونگ، موتورولا، هواوی و… کارکرده است. تخصص اصلی ایشان در زمینه امنیت و حریم خصوصی است که باعث شد تا موردتوجه تیم توسعه‌دهنده این پروژه قرار گیرد.   

این تیم توانستند در طی چند سال گذشته، یکی از نوین‌ترین و البته جذاب‌ترین فناوری‌های حوزه ارزهای دیجیتال را روانه بازار کنند. البته باید عنوان کنیم که در ابتدای کار به دلیل پیچیده بودن فناوری آنها، توسط بسیاری از شرکت‌ها و البته جامعه دیفای مورد پذیرش نبودند. به نحوی که حتی بسیاری از صرافی‌ها و بسترهای مختلف آن را قبول نمی‌کردند. اما در سال 2017، پلتفرم ساتوشی پی که برای پرداخت‌های ارز دیجیتال خلق شده بود، عنوان کرد که ارز دیجیتال IOTA را به دلیل کارمزدهای اندکش در پلتفرم خود می‌پذیرد؛ چرا که برای خریدهای خرد بهترین انتخاب است.

این موضوع رشد قیمت بالایی را برای این ارز به ارمغان آورد. به دنبال آن صرافی‌هایی نظیر بیت فینکس هم نسبت به لیست‌کردن ارز دیجیتال مذکور اقدام کردند. این عامل در نهایت موجب شد تا پروژه موردنظر بتواند خود را به‌عنوان یک ارز مقبول و بانفوذ معرفی کند. با این اوصاف پروژه مذکور هم مانند سایر همتایانش، خالی از فراز و نشیب نبوده است. برای مثال آن‌ها در 2020 اعلام کردند که یکی از بنیان‌گذاران اصلی این پروژه یعنی David Sønstebø، به دلیل نظرات و رفتار غیرحرفه‌ای خود از پروژه آیوتا برکنار شده است.

همچنین مشکلات مختلف در هسته اصلی این پروژه که باعث کاهش امنیت و خروجی آن می‌شد، تیم توسعه‌دهنده را در سال 2017 ناامید کرد. با این حال آن‌ها توانستند در سال بعد سازوکار مناسبی برای برطرف‌کردن پروژه ارائه دهند. البته همسو با این اخبار ناخوشایند، موفقیت‌های چشمگیری هم با این شبکه یار بوده است. برای مثال همکاری با شرکت مایکروسافت، تسلا، فوجیتسو، پورشه، بوش و… باعث شد تا این شبکه بیش‌ازپیش موردتوجه قرار گیرد. 

معماری و فناوری‌های شبکه و ارز دیجیتال IOTA

داشتن یک معماری منحصر به فرد را می‌توان مهم‌ترین و البته نخستین عاملی دانست که باعث شده تا پروژه موردنظر به‌عنوان انتخاب مناسبی برای اغلب کاربران تلقی شود. اگر دقت کرده باشید، ما از ابتدای متن تا به این لحظه از کلمه بلاک‌چین برای توصیف این شبکه استفاده نکرده‌ایم. در واقع باید عنوان کنیم که این پروژه در اصل از فناوری بلاک‌چین برای ایجاد ارز دیجیتال خود استفاده نکرده است! 

این موضوع مهم‌ترین جنبه تفاوت پروژه موردنظر با نمونه‌های مشابه است. در حقیقت معماری بی‌نظیر IOTA از تکنولوژی دیگری به نام Tangle بهره می‌گیرد. این فناوری از یک مدل ریاضی معروف به نام گراف جهت‌دار غیرمدور (Directed Acyclic Graph) الگو گرفته است.

بر مبنای این فناوری، نیازی به ماینر یا نودهای تأییدکننده برای تأیید بلاک‌های شبکه نیست؛ بلکه هر کاربری که قصد ایجاد یک تراکنش در داخل شبکه را داشته باشد، باید دو تراکنش تصادفی قبل از خود را تأیید کند. پس از این کار می‌تواند تراکنش خود را به‌صورت رایگان انجام دهد. این اقدام همچون پرداخت یک کارمزد است. با این تفاوت که هزینه مادی نمی‌پردازید؛ بلکه دستگاه شما وظیفه تأیید دو تراکنش قبلی را بر عهده می‌گیرد. 

چنین سیستم هوشمندانه‌ای باعث شد تا هر کاربر به‌صورت اتوماتیک به یک نود در داخل این شبکه تبدیل شود. این اقدام اجازه می‌دهد تا با افزایش ترافیک شبکه، سرعت تأیید تراکنش‌های نیز افزایش پیدا کند. بر همین مبنا افزایش ترافیک شبکه نمی‌تواند به‌عنوان یک تهدید برای این شبکه تلقی شود. این موضوع در حالی است که بلاک‌چین‌های سنتی به‌صورت خطی عمل می‌کنند. یعنی دو گروه از کاربر وجود خواهند داشت.

گروهی از کاربران همان افراد عادی هستند که تراکنش‌ها را ایجاد می‌کنند. گروه دوم افرادی هستند که تحت عنوان نود یا ماینر، نسبت به تأیید تراکنش آن‌ها اقدام کرده و در عوض کارمزدی را هم به‌عنوان پاداش دریافت می‌کنند. این سازوکار اگرچه امتحانش را پس داده، اما باید عنوان کنیم که نمی‌تواند در مقیاس بالا سرعت زیادی از خود نشان دهد. در واقع با افزایش ترافیک، ممکن است مشکلاتی همچون سرعت پایین، کارمزد بالا و… ایجاد شود.

افزون بر این موارد، روند مذکور هزینه‌های بالایی را بر روی دوش کاربران تحمیل می‌کند. با این حال باید عنوان کنیم که خوشبختانه ارز دیجیتال IOTA به لطف فناوری بی‌نظیر خود، نیازی به طی‌کردن این مسیر طولانی ندارد. بلکه می‌تواند به‌سادگی هرچه‌تمام‌تر از عهده حجم بالای تراکنش‌ها و داده‌ها برآید.

در رابطه با ساختار کلی هم باید خاطرنشان کنیم که کل این پروژه همچون یک دفترکل توزیع شده است که به‌صورت متن‌باز در اختیار کاربران قرار گرفته و افراد می‌توانند با استفاده از آن برنامه‌های خود را مدیریت کنند. البته بخش قابل توجهی از کاربردهای این شبکه برای برنامه‌های موجود در حوزه اینترنت اشیاء است. این موضوع ترافیک بالایی را ایجاد کرده و احتمال خطا در شبکه را بیشتر می‌کند.

بر همین مبنا تیم توسعه‌دهنده یک قابلیت جدید به نام هماهنگ‌کننده یا کوردیناتور Coordinator را برای آن خلق کرده‌اند. کوردیناتور یک نود ویژه است که توسط خود بنیاد آیوتا هدایت می‌شود. این نود به‌صورت پیوسته تراکنش‌هایی با ارزش صفر ایجاد می‌کند تا عملکرد بلاک‌چین تنگل را بررسی کند. البته کوردیناتور صرفاً برای جلوگیری از حملات در فاز اولیه بوده و امنیت آن را افزایش می‌دهد. برای همین تیم توسعه‌دهنده عنوان کرده که با افزایش ترافیک شبکه و اطمینان از عملکرد شبکه تنگل، آن را غیرفعال می‌کنند. 

افزون بر این موارد تیم توسعه‌دهنده، جهت افزایش سرعت یک خلاقیت دیگر را در معماری این شبکه به کار گرفته‌اند. آن‌ها در الگوریتم رمزنگاری خود از امضای مبتنی بر هش (Hash) استفاده کردند. این در حالی است که بلاک‌چین از رمزنگاری منحنی بیضوی (ECC) استفاده می‌کند. سرعت امضای مبتنی بر هش بسیار بیشتر از ECC است. البته آن‌ها برای افزایش سرعت یک تابع اختصاصی به نام Curl را هم در آن قرار دادند که در سال 2017 یک نسخه SHA-3 به نام Kerl جایگزین آن کردند. 

نحوه عملکرد IOTA

تفاوت در معماری و ساختار پروژه IOTA باعث شده تا اغلب متقاضیان در مورد عملکرد آن نیز دچار شک و تردید شوند. در واقع آن‌ها نمی‌دانند که این پروژه به چه صورت کار می‌کند. در این زمینه باید عنوان کنیم که هدف اصلی پروژه IOTA ایجاد بستر لازم برای ارتباط بین دستگاه‌های حوزه اینترنت اشیاء بود. اما بعدها تیم توسعه‌دهنده تغییراتی را اعمال کردند تا برای پرداخت غیرمتمرکز در سطح وسیع هم کاربرد داشته باشد.

در حالت کلی توسعه‌دهندگان و برنامه‌نویسان می‌توانند دستگاه‌ها و برنامه‌های خود را به شبکه IOTA متصل کنند. با این کار آن‌ها می‌توانند از خدمات و البته مزایا بی‌نظیر این پروژه بهره‌مند شوند. برای مثال دستگاه‌های آن‌ها می‌تواند ارتباط سریع‌تری را با سایر پلتفرم‌ها، برنامه‌های غیرمتمرکز، تلفن‌های هوشمند و… برقرار کند. مازاد بر این امکان پرداخت توسط برنامه‌های مذکور نیز ممکن می‌شود. بخش اعظم ترافیک این شبکه نیز مربوط به همین برنامه و سیستم‌ها است که در حوزه اینترنت اشیاء فعالیت دارند. 

گروه دوم از کاربران شبکه نیز افرادی هستند که نسبت به معامله این توکن اقدام کرده و فرایند مبادله آن را به شیوه‌ای ساده انجام می‌دهند. این گروه از کاربران می‌توانند با استفاده از کیف پول یا نرم‌افزارهای دیگر، این ارز دیجیتال را خریداری کرده و آن را از طریق پلتفرم‌های گوناگون مبادله کنند. این کیف پول باعث اتصال ارز دیجیتال موردنظر به شبکه آیوتا شده و کاربر در پروسه انجام هر تراکنش باید دو تراکنش قبل از خود را به‌صورت تصادفی تأیید کند. این اقدام جایگزین کارمزد است.

برای عملکرد کلی این شبکه هم دو حالت فول نود و لایت نود تعیین شده است. حالت فول نود ویژه توسعه‌دهندگان است که می‌توانند به لطف آن از تمام خدمات شبکه استفاده کرده و امکانات مختلفی در اختیار دارند. در این حالت کارمزد معاملات آنها صفر است.

اما در این حالت نیازمند اینترنت فوق‌العاده پرسرعت هستید که در کشور ما چندان در دسترس نیست. اما در حالت لایت نود شما با امکانات محدودتری مواجه هستید و برای انجام تراکنش هم باید مقدار بسیار ناچیزی کارمزد پرداخت کنید. اما در عوض می‌توانید با هر سرعت اینترنتی از آن استفاده کنید. این حالت‌ها در داخل کیف پول‌های مخصوص IOTA قرار گرفته و کاربران امکان استفاده از آن‌ها را دارند. 

ویژگی‌های شبکه و ارز دیجیتال آیوتا

داشتن ویژگی‌های ایده‌آل موضوع مهمی است که باعث شده تا شبکه IOTA به‌عنوان در میان متخصصان معروف شود. در حقیقت این پروژه ویژگی‌های گوناگونی دارد که موجب شده تا نسبت به اغلب همتایانش متمایز باشد. با این حال گروه قابل توجهی از افراد هنوز با این ویژگی‌ها آشنایی ندارند. همین مورد باعث می‌شود تا در فرایند معاملات خود دچار سردرگمی شوند. ما در ادامه این ویژگی‌ها را خدمت شما عزیزان ذکر کرده‌ایم.

سرعت فوق‌العاده بالا 

داشتن سرعت بالا به‌عنوان مهم‌ترین و شاخص‌ترین مولفه‌ای شناخته می‌شود که باعث شده تا پروژه و ارز دیجیتال آیوتا به‌عنوان گزینه‌ای منحصربه‌فرد در بین اغلب رقبا شناخته شود. در واقع این پروژه می‌تواند به‌صورت هم‌زمان، بی‌نهایت تراکنش را پردازش کند. این موضوع هم به لطف نوآوری بی‌نظیر آن است. این فناوری قدرت پردازش داده‌ها را متناسب با افزایش ترافیک شبکه بالا می‌برد.

بر همین مبنا، هراندازه که کاربران بیشتری وارد شبکه شوند، بدون شک سرعت آن نیز بیشتر می‌شود؛ چرا که هر کاربر تازه حکم یک نود تأییدکننده برای سفارش قبل از خود را دارد. این سرعت بالا باعث شده تا پروژه موردنظر بتواند به‌صورت هم‌زمان هزاران دستگاه و کاربر مختلف را پشتیبانی کرده و داده‌های آنها را اعتبارسنجی کند.

نداشتن کارمزد

نداشتن کارمزد را می‌توان به‌عنوان مولفه‌ای دانست که تأثیر بسیار زیادی در موفقیت این پروژه داشته است. در واقع یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی که پیش روی اغلب بلاک‌چین‌ها قرار دارد، داشتن کارمزدهای بالاست. اما خوشبختانه پروژه آیوتا جز معدود ابزارهای انتقال مالی است که هیچ‌گونه کارمزدی را از کاربران خود دریافت نمی‌کند. در واقع شما برای انجام مبادلات در بستر این شبکه، هیچ‌گونه کارمزدی را پرداخت نمی‌کنید.

این موضوع به نوبه خود سبب شده تا پروژه موردنظر برای پرداخت‌های روزانه، خریدهای آنلاین، انتقال وجه و موارد دیگر گزینه‌ای بسیار کارآمد باشد. با این حال باید عنوان کنیم که اگر به اینترنت پرسرعت دسترسی نداشته باشید، ممکن است نیازمند استفاده از حالت لایت نود شوید. در این حالت باید کارمزد اندکی را پرداخت کنید. البته این کارمزد بسیار ناچیز بوده و در مقایسه با پروژه‌های مشابه، مبلغ اندکی است.

معماری بی‌نظیر

معماری بی‌نظیر شبکه و ارز دیجیتال IOTA موضوعی است که نمی‌توان از آن صرف‌نظر کرد. در حقیقت این واژه برخلاف اغلب رقبایش، از یک معماری نوآورانه و مدرن پیروی می‌کند که مشابه آن را نمی‌توان در پروژه‌های دیگر یافت. در واقع این شبکه سعی داشت تا به‌جای استفاده از راهکارهای قدیمی و سنتی، روشی مدرن را برای معماری خود به کار گیرد. در این معماری هم تمام جنبه‌های مختلف برای افزایش سرعت، امنیت داده‌ها، بهبود عملکرد، ارتباط با جامعه و موارد دیگر لحاظ شده است.

بر همین مبنا می‌تواند پاسخگوی نیاز بخش قابل توجهی از کاربران باشد. لازم به ذکر است که معماری برای ارتباط بهتر بین دستگاه‌های متصل به اینترنت اشیا توسعه‌یافته است. در حال حاضر هم میلیاردها دستگاه در حوزه اینترنت اشیا وجود دارد و تیم توسعه‌دهنده سعی کرده تا یک معماری را فراهم کند که بتواند به‌صورت هم‌زمان پاسخگوی میلیاردها درخواست مختلف باشد. این دوراندیشی سبب شده تا معماری موردنظر بسیار منحصر به فرد باشد.

اقتصاد توکنی ایده‌آل 

داشتن اقتصاد توکنی مناسب موضوع دیگری است که نباید از آن غافل شد. در واقع هراندازه یک پروژه، اقتصاد توکنی بهتری داشته باشد، یقیناً شانس موفقیت آن هم بیشتر خواهد بود. در این رابطه باید عنوان کنیم که این پروژه شرایط نسبتاً مناسبی دارد. تیم توسعه‌دهنده تمام توکن‌های این شبکه را در اولین بلاک استخراج کرده و عملاً هیچ‌گونه سکه‌ای برای استخراج نمانده است. به عبارت ساده‌تر این شبکه نیازمند فرایند استخراج یا استیکینگ نیست.

خود تیم توسعه‌دهنده عنوان کرده که تحت هیچ شرایطی سکه جدید در داخل این شبکه ضرب نخواهد شد. البته این محدود بودن اگرچه به‌عنوان یک امتیاز مثبت تلقی می‌شود، اما باید عنوان کنیم که تعداد سکه‌ها بسیار بالا است. به‌گونه‌ای که از همان ابتدا اغلب کارشناسان در مورد ایجاد تورم در داخل اقتصاد توکنی آن دچار شک و تردید بودند.

این مقاله ادامه دارد…