طرح پانزی یا ترفند پانزی (Ponzi scheme)، به بیان ساده روشی جهت کلاهبرداری می باشد. در این روش طراح پانزی با قصد کلاهبرداری و در لوای سرمایه گذاری از اشخاص ناآگاه می خواهد سرمایه خود را در اختیار او بگذارند، تا در طرحی عامه پسند به کار گیرد و سودهای تضمینی خارج از انتظار به افراد شرکت کننده در طرح اعطا کند.
چون اطلاعات دقیق و واضحی در مورد نحوه سرمایه گذاری داده نمی شود، تنها تعداد کمی از افراد برای سرمایه گذاری در این طرح برانگیخته می شوند و به طور معمول وجه کمی را سرمایه گذاری میکنند. اغلب این طرح ها اعلام می کنند که در عرض۳۰ روز که از سرمایه گذاری اولیه بگذرد افراد می توانند ۲۰٪ سود کسب کنند. در سی روز اولیه این سود را به اشخاص می دهند. این کار سبب ایجاد انگیزه برای افراد بیشتری می شود و افراد به سرمایه گذاری با وجه زیادتری علاقمند می شوند. همانطور که خبرهای این طرح بیشتر منتشر می گردد، مابقی سرمایه گذاران از این فرصت مشارکت بیشتر استفاده می کنند، همین کار باعث ایجاد یک اثر آبشاری به خاطر وعده های باورنکردنی می شود.
در اوایل کار طراح پانزی برای آنکه اعتماد افراد بیشتری را به طرح خود جلب کند، از پول های دریافتی از افراد جدید، به اشخاص قدیمی تر به میزان مبلغ وعده داده شده، سود می دهد. با این ترتیب افراد بیشتری علاقمند به سرمایه گذاری در این سیستم می شوند.
به مرور زمان، با مشخص شدن ناکارآمدی طرح پانزی برای افراد و به دلیل اشباع شدن سیستم و نبود سرمایهگذار جدید، طراح پانزی که از ابتدا قصد کلاهبرداری داشته با سرمایه جمع آوری شده که در نزد او باقی مانده است، بدون گذاشتن رد پایی از خود، متواری می گردد و در ادامه این مطلب کلاهبرداری ارزهای دیجیتال نکات مهمی در این زمینه ارائه می شود.
مراحل شکل گیری طرح پانزی چگونه است؟
در جهت فهم بهتر از طرح پانزی، با آوردن مثالی می توان به روشن شدن مطلب کمک کرد:
شخص ایکس با هدف کلاهبرداری تصمیم به اجرای یک طرح پانزی می گیرد. این شخص با تاسیس یک شرکت یا وب سایت جعلی با تبلیغات زیاد اعلام می کند که قرار است یک پروژه بسیار سوددهی را راه اندازی کند. او اعلام می کند به کسانی که در این پروژه شرکت کرده و سرمایه گذاری کنند، سود ماهانه 20 درصد داده می شود. از آنها خواسته می شود با مبلغ کم به طور مثال یک میلیون تومان در این پروژه شرکت کرده و ماهی دویست هزار تومان به عنوان سود تضمینی، دریافت کنند.
او طرحی از پروژه خود عرضه می کند به طور مثال سرمایه گذاری در بازار بورس یا فروختن کوپن هایی با قیمت کم به افراد و از این طریق پول زیادی را جذب میکند. ولی در واقع قرار نیست که سرمایه گذاری انجام شود و تنها با چرخاندن پول در بین افراد یک بازی با پول ترتیب داده شده است.
ایکس در طول دوره ای تبلیغات زیادی انجام داده و به جذب پول افراد می پردازد، پس از آنکه میلیون ها تومان پول گردآوری شد، برای آنکه بتواند به طرح پانزی خود ادامه دهد و سرمایه بیشتری جذب کند، از پول های افراد جدید، به اشخاص قبلی سود زیادی را پرداخت می کند. به این ترتیب افراد قدیمی تر که سود خوبی دریافت نموده اند، شرکت در این طرح را به نزدیکان خود توصیه می کنند. افراد جدید نیز با اعتماد به اشخاص قبلی جذب این طرح شده و به گذاشتن سرمایه در این طرح پانزی می پردازند.
ایکس پس از آنکه پول کافی به دست آورد و مشاهده کرد شخص جدیدی برای شرکت در این طرح پیدا نمی شود، با پول هایی که در اختیار گرفته متواری می شود و به این ترتیب طرح پانزی در هم فرو می ریزد.
اتصال اینترنتی باعث گسترش مدل هایی از طرح پانزی شد. زیرا به کمک اینترنت طراح پانزی می تواند به صورت ناشناس به انجام تبلیغات بپردازد و نقل و انتقال پول راحت تر انجام شود.
نام طرح پانزی از کجا گرفته شده است؟
برخی از اولین حوادث ثبت شده برای مطابقت با تعریف مدرن از طرح پانزی از سال 1869 تا 1872 توسط آدل اسپیتزِدِر در آلمان و سارا هاو در ایالات متحده در دهه 1880 از طریق “سپرده بانوان” انجام شد. هاو به مشتریان خود فقط با نرخ بهره 8 درصد ماهیانه سود می دهد و سپس پولی را که زنان سرمایه گذاری کرده بودند به سرقت می برد. طرح وی سرانجام کشف شد و به سه سال زندان محکوم گردید.
در گذشته نیز طرح پانزی در رمان ها توصیف شده بود. در رمان های چارلز دیکنز در سال 1844 و در سال 1857 هر دو از توصیف چنین طرحی برخوردار بودند.
چارلز پانزی (Charles Ponzi) یکی از معروف ترین کلاهبرداران تاریخ است که طرح پانزی از نام او اقتباس شده است. او در سال های دهه ۱۹۲۰ با طرح ابتکاری خود در آمریکا و با فروش کوپن های تخفیفی اداره پست، بیش از ۲۰ میلیون دلار کلاهبرداری کرد. او به خریداران وعده می داد که در صورت شرکت در طرح او می توانند در عرض ۴۵ روز پنجاه درصد سود و در عرض ۹۰ روز صد درصد پول خود را به عنوان سود دریافت نمایند.
طرح پانزی بر این شیوه، استوار بود که با جمع آوری پول از سرمایه گذاران قبلی و افراد جدید، به اولین شرکت کننده ها سود پرداخت کند. رسوایی چارلز پانزی، تحت فشار مطبوعاتی هم در داخل ایالات متحده و هم در سطح بین المللی، در زمان اجرای طرح و بعد از فروپاشی آن، رسانه ای شد و بدنامی او در نهایت منجر به نامگذاری این طرح به نام وی گردید.
دوره زمانی یک طرح پانزی چقدر تداوم دارد؟
به طور معمول مدت زمان طرح پانزی تا وقتی ادامه پیدا می کند که یکی از موارد زیر برقرار شود:
- افراد جدیدی به این طرح پانزی علاقمند بوده و برای سرمایه گذاری اقدام کنند.
- تا مدت زمانی که طراح پانزی از میزان پولی که بدست آورده راضی گردد.
بعد از آنکه مبلغ زیادی پول جمع آوری شد و یا افراد دیگری وارد عرصه سرمایهگذاری در این طرح نشدند، طراح پانزی دیگر به مشترکین سودی پرداخت نمی کند. در قیاس با قانون تصاعد و جمعیت، به طور معمول یک طرح پانزی بیش از دو سال ادامه نمی یابد.
نحوه کار طرح پانزی چگونه است؟
سیکل تداوم همه طرح های پانزی مشابه یکدیگر است، اما طرز کار آنها میتواند فرق داشته باشد. اصول محوری انواع طرح پانزی یکسان است ولی نحوه نمایش و اظهار ادعاها با هم فرق می کند. اصول محوری در هر طرح پانزی عبارتند از:
- تبلیغات گمراه کننده و غیر واقعی: معرفی یک طرح پانزی با تبلیغات غیر واقعی در اینترنت یا شبکه های اجتماعی شروع می شود، ابتدا چند نفری جذب این سیستم می گردند و مبلغ اندکی در این طرح سرمایه گذاری می کنند. به علاوه برخی از طرح های پانزی از روش های بازاریابی هم برای جذب سرمایه گذار استفاده می کنند، آنها اعلام می کنند اگر یک نفر که در سیستم مشارکت کرده بتواند عضو جدیدی را وارد طرح کند، سود بیشتری دریافت خواهد کرد.
- واریز سود برای اولین اعضا جهت جلب اعتماد بقیه افراد: سودهای اولیه برای اولین اعضا به صورت منظم واریز می گردد تا بین افراد جدید اعتماد بیشتری کسب نماید و باعث بیشتر شدن تعداد سرمایه گذاران گردد. البته این سودها از طریق پولی که سرمایه گذاران جدید برای این طرح واریز می کنند، یا از طریق سرمایه اولیه طراح پانزی پرداخت می گردد.
- وارد شدن مقدار زیادی سرمایه به طرح پانزی: بعد از آنکه اعتماد اشخاص به این ترفند پانزی جلب گردید، حجم زیادی از سرمایه وارد این سیستم می گردد. سرمایه گذاران اولیه نیز پول بیشتری وارد طرح کرده و به نزدیکان خود توصیه می کنند که در این طرح شرکت نمایند. در این مرحله بعضی از افراد، وام بانکی دریافت کرده یا از افراد دیگری مقادیر بالایی قرض می گیرند و حتی دیده شده که خانه یا اتومبیل خود را به فروش رسانده و مبلغ آن را برای این طرح واریز می کنند.
- رسوا شدن طرح، سیکل موارد بالا تا وقتی سرمایه گذار جدیدی نباشد یا مقدار کافی پول جمع نشده باشد، ادامه پیدا می کند. در نهایت طراح پانزی با پول های جمع شده ناپدید می شود و در این مرحله است که طرح پانزی رسوا می گردد.
چگونه می توان یک طرح پانزی را تشخیص داد؟
طرح های پانزی در انواع و اقسام گوناگونی پدیدار می شوند، ولی دارای ویژگی های مشترکی هستند که قابل شناسایی می باشند. این موارد عبارتند از:
- وعده سودهای تضمینی با مقادیر باور نکردنی: هر جا در طرحی به این مورد برخورد کردید که وعده سودهای تضمینی بیش از حد انتظار می دهد، احتمال دهید که یک طرح پانزی است. سودی که طرح های پانزی وعده آن را می دهند بسیار فراتر از مقادیری است که اگر شخص بخواهد با پول خود کار کند، به آن دست می یابد. به عنوان نمونه سود تضمینی با مقدار بیش از ده درصد در ماه می تواند قابل تامل باشد و به آن شک کرد. بایستی امکان دستیابی به چنین سودی و بدون هیچ ریسکی را به طور دقیق بررسی کرد.
- ماهیت ناشناس طراح: افراد تیم یا شخص طراح در یک طرح پانزی اطلاعات و مشخصات هویتی خود را چندان آشکار نمی کنند. اگر اطلاعاتی از آنها موجود باشد، به طور معمول از نام های مستعار یا عاریتی استفاده می کنند. به طور یقین تیم مجری طرح پانزی نمیخواهند مورد شناسایی واقع شوند.
- نبود شفافیت در انجام طرح: اینکه چگونه یک ترفند پانزی می خواهد سود غیر قابل باور به مشترکین طرح بدهد و نحوه ضمانت پرداخت سود چیست، از مواردی است که هیچگاه با شفافیت کامل توضیح داده نمی شود. به طور نمونه برخی از طراح های پانزی ادعا می کنند که پول مشترکین را در بازارهای بورس یا ماینینگ ارزهای رمزنگاری سرمایه گذاری می نمایند ولی روش انجام کار را توضیح نمی دهند. حتی در مورد اینکه چگونه با ریسک بالا و پایین رفتن قیمت های سهام یا ارزهای رمزنگاری مقابله می کنند نیز سخنی نمی گویند.
- در دسترس نبودن اطلاعات تماس معتبر، افراد طراح ترفند پانزی به طور معمول آدرس، شماره تلفن یا اطلاعات مکانی معتبری از خودشان به مشترکین نمی دهند. در شرایط خوب دفترهای کاری را برای چند روز اجاره کرده و به سرعت ناپدید می شوند. ناشناس ماندن و عدم تشخیص هویت از ویژگی های اصلی یک طرح پانزی می باشد.
- روش های غیر معمول جهت دریافت پول: طراح ترفند پانزی تا جایی که ممکن است از درگاه های غیرقانونی درخواست واریز وجه می کند که رهگیری آن برای مقامات دادگستری مشکل باشد. حتی در این روزها درخواست واریز ارزهای رمزنگاری می کنند.
- ارائه نکردن مجوزهای قانونی: برای ترفند های پانزی امکان کسب مجوزهای قانونی وجود ندارد. البته در مورد طرح های حرفه ای دیده شده که مقامات قانون گذار را نیز فریب داده و یا با دادن رشوه مجوز قانونی را دریافت می کنند.
نحوه کارکرد طرح های پانزی در حوزه ارزهای رمزنگاری چگونه است؟
ویژگی های ارزهای رمزنگاری باعث راحتی کار برای طراحان کلاهبردار پانزی شده است. با انتشار ارزهای رمزنگاری، بیشتر طرح های پانزی با کمک این ارزها شکل گرفته اند.
پیگیری تراکنش های ارزهای رمزنگاری بسیار سخت تر از روش های معمول بانکی است، زیرا در اکانت های ارزهای رمزنگاری جهت ارسال یا دریافت وجه نیازی به مشخصات دقیق هویتی نیست و کلاهبردار می تواند ناشناس باقی بماند. گذشته از آن معاملات رمز ارزها به صورت بین المللی انجام می گیرد و بنابراین از همه جای دنیا میتواند سرمایه جذب کند.
به همین دلایل، طراحان این ترفندهای کلاهبرداری از روش های معاملاتی ارزهای رمزنگاری استفاده می کنند. در ادامه چند مثال از طرح های پانزی در رابطه با ارزهای رمزنگاری آورده شده است.
طرح پانزی بیتکانِکت چیست؟
در سال ۲۰۱۷ بیت کانِکت (Bitconnect) تبلیغات زیادی را تحت عنوان یک پلتفرم سرمایه گذاری و وام دهی ارزهای رمزنگاری به راه انداخت. رتبه رمز ارز این پلتفرم با نام اختصاری BCC با قیمت بیش از ۵۰۰ دلار در رده های بالای بازار بود و صرافی های مشهوری از آن حمایت می کردند.
در ژانویه سال ۲۰۱۸، ارگان های رسمی و مربوطه در باره فعالیت های این پلتفرم بررسی های لازم را انجام داده و پس از آن بود که پانزی بودن آن مشخص شد. زمانی که این پروژه به عنوان طرح کلاهبرداری شناخته شد، بیت کانِکت از هم پاشید. پس از آنکه خبر از بین رفتن این پلتفرم همه گیر شد، در کمتر از چند ساعت ارزش توکن BCC بیش از نود درصد کاهش یافت. در همان تاریخ ارزش این ارز سقوطی از ۴۰۰ دلار به حدود ۷ دلار داشت و در حال حاضر قیمت آن به صفررسیده و یک رمز ارز مرده به حساب می آید. در نمودار زیر سقوط شدید قیمت BCC به صفر نمایش داده شده است.
آیا ماینینگ ابری از انواع طرح پانزی می باشد؟
یکی از روش های کلاهبرداری پانزی در حوزه ارزهای رمزنگاری به وب سایت های کلود ماینینگ می رسد. این وب سایت ها ادعا می کنند با فارم های استخراج ارزهای دیجیتال در ارتباط هستند و در صورتیکه افراد با پرداخت پول در وب سایت آنها مشارکت کنند، می توانند در ماینینگ ارزهای رمزنگاری سهم داشته و از سهم خود سود ببرند. برخی از این سایت ها از ترفندهای طرح پانزی استفاده می کنند و از پول افراد جدید به سرمایه گذاران قدیمی سود پرداخت می نمایند.
با توجه به مواردی که در بالا ارائه شد، در صورتیکه ادعای سودهای نجومی و تضمینی کنند بدون آنکه ریسک های استخراج را در نظر گرفته باشند، همچنین در نحوه کار آنها شفافیت وجود نداشته، و آدرس یا شماره تلفن های معتبر از تیم خود را در اختیار مردم قرار ندهند، این موارد از نشانه های ترفندهای پانزی خواهد بود.
البته وب سایت های معتبر ماینینگ ابری قدرت هش فارم های ماینینگ را می فروشند و بر همان اساس به مشترکین پرداخت می کنند و ادعای پرداخت سودهای نجومی و تضمینی با مقدار ثابت و منظم را ندارند.
آیا فروش توکن های بی ارزش از انواع طرح های پانزی قلمداد می شود؟
این فعالیت به تنهایی طرح پانزی یا ترفند پانزی به حساب نمی آید ولی نقش تکمیلی برای ترفندهای کلاهبرداری پانزی دارد. شیوه فعالیت این طرح ها آن است که در شروع مبلغ زیادی به فرم بیت کوین یا ارزهای رمزنگاری معتبر از افراد دریافت می کنند و به آنها قول سودهای تضمینی و زیاد می دهند. ولی در تداوم کار، این سود را با رمز ارزهایی که همین اشخاص در تولیدشان نقش داشته اند و ارزشی ندارد، پرداخت می کنند. طراحان ترفندها این امیدواری را به اشخاص می دهند که قیمت این ارزها در آینده افزایش پیدا می کند.
ربات های تلگرامی چگونه در طرح های پانزی ماینینگ ارزهای رمزنگاری نقش دارند؟
استفاده از ربات های تلگرامی در طرح های کلاهبرداری به گونه ای است که بدون هیچ سرمایه گذاری برای طراحان خود پول تولید می کنند. طرز کار ربات های تلگرامی به طور معمول به صورت زیر است:
- ابتدا کاربر در ربات عضو می شود و برای آغاز کار تعدادی الماس به عنوان هدیه دریافت می کند.
- پس از آن با الماس های دریافتی می توانند در ربات تلگرامی، ماینر های مجازی خریداری کنند.
- سپس اقدام به استخراج بیت کوین می کنند.
- افراد جهت کسب الماس های بیشتر چند راه در پیش رو دارند که مهمترین آنها عبارتند از:
- از آنها خواسته می شود از طریق لینک عضوگیری، افراد نزدیک به خود را جهت مشارکت در این طرح دعوت کنند و به عنوان هدیه، الماس دریافت کنند.
- از طریق پرداخت بیت کوین، الماس خریداری کنند.
از طریق این ربات های تلگرامی هیچ ماینینگی انجام نمی شود و فقط به کاربران سفارش می شود برای خرید الماس های بیشتر از طریق پرداخت با بیت کوین اقدام کنند. حتی کاربرانی که از طریق عضوگیری وارد مجموعه شده اند نیز در هنگام برداشت مبالغ ماینینگ شده پیامی را دریافت می نمایند که اعلام می کند اعضای زیر مجموعه شما بایستی برای خرید بیت کوین، الماس پرداخت کرده باشند. بنابراین برای کسب سود، لازم است زیر مجموعه شما نیز خرید با الماس را انجام داده باشند. این متد یک طرح پانزی بسیار مدرن است.
چگونه می توان از خطرات طرح پانزی مصون ماند؟
با در نظر گرفتن موارد زیر از ریسک هایی که از طرح پانزی گریبانگیر افراد می شود، می توان دوری جست:
-
-
-
- مشکوک شوید. ادعاهای سرمایه گذاری با سرمایه اندک و سود نجومی و پرداخت سریع، به طور معمول نادرست و غیرقانونی هستند. با شنیدن اینگونه سرمایه گذاری ها در باره صحت آنها شک کنید.
- جذب فرصت های ناخواسته نشوید. دعوت غیر مترقبه برای سرمایه گذاری های بلند مدت با سود زیاد، میتواند یک هشدار برای شما باشد.
- درباره سابقه ارائه دهنده طرح، تحقیق کنید. در مورد اشخاص یا شرکتی که فرصت شرکت در سرمایه گذاری را فراهم کرده، تحقیق و بررسی کنید. این اشخاص باید خوش سابقه باشند و افراد و نهادهای قانونی معتبر، آنها را تایید کنند.
- راحت اعتماد نکنید. هر سرمایه گذاری معتبر بایستی مراحل ثبت قانونی را گذرانده باشد. لازم است در اولین اقدام در مورد اطلاعات ثبت شده آنها تحقیق کنید. اگر این پروژه ثبت قانونی نشده باشد، باید دلایل درست و منطقی ارائه نمایند.
جمع بندی مطالب
ترفند پانزی شیوه ای در کلاهبرداری است که به افراد ناآگاه وعده اعطای سودهای تضمینی و بسیار زیاد می دهد و به این ترتیب سرمایه آنها را جذب می نماید. کلاهبرداران جهت جلب اعتماد افراد بیشتری، در ابتدای کار سودهای تضمینی را به صورت مرتب به سرمایهگذاران پرداخت می کند. عمل سوددهی به افراد اولیه با استفاده از پول سرمایه گذاران جدیدالورود انجام می گیرد. پس از گذشت مدت زمانی که کلاهبردار پول زیادی به دست آورد و دیگر شخص جدیدی برای سرمایه گذاری وارد سیستم نگردید، کلاهبرداران با پولی که جمع آوری کردند، متواری می گردند.
جهت تشخیص طرح پانزی باید ویژگی آنها را مورد بررسی قرار داد. مهمترین مشخصه این طرح سودهای باورنکردنی است که کلاهبردارهای پانزی دادن آن را تضمین می کنند. مشخصه دیگر آن است که طراحان پانزی به صورت ناشناس وارد عمل می شوند.
به خاطر ماهیت ارزهای رمزنگاری در حفظ حریم خصوصی تراکنش ها و دو طرف معامله، این روزها می بینیم که فعالیت طرح های پانزی در حوزه رمز ارزها افزایش یافته است. بنابراین تا زمانی که قانون گذاری جامعی در این حوزه ارائه شود، افراد باید خود شان مسئولیت حفظ سرمایه خود را بر عهده بگیرند.آموزش تکمیلیبرای آشنایی با سرفصل های آموزش های رایگان ارز دیجیتال می توانید به لینک زیر مراجعه کنید:
-
-
میانگین امتیاز 0 / 5. تعداد آرا: 0